اقدام پژوهی ، مهندس امیر انجینی ، Amir Engine ، رتبه بندی ، درس پژوهی ، روایت پژوهی
پژوهشهای مرتبط با عملکرد ، ناحیه یک آموزش و پرورش تبریز
هنرستان فنی و حرفه ای شهید دکترباهنر ناحیه یک تبریز هنرستان معماری و ساختمان شهید دکتر باهنر تبریز
اقدام پژوهی چیست ؟
اقدام پژوهی یکی از روش های تحقیق به شمار می آید و به شکل نظام مند ، کارآمد و سازنده می باشد . با توجه به اینکه اتفاق نظر بر سر مفاهیم مربوط به اقدام پژوهی وجود ندارد یکی از بحث برانگیزترین روش های تحقیق در علوم اجتماعی می باشد . اقدام پژوهی از طرفی روش خاص خود را دارد و از طرف دیگر به پژوهشگر اجازه می دهد براساس تفکر خلاقانه ، تجربه و دانش خود به راه حل و نتایج جدید دست یابد .
اقدام پژوهی در مباحث اجتماعی ، تربیتی ، روانشناختی و مخصوصاً مسائل مربوط به آموزش و پرورش و مدارس از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است . بی تردید مطالعه منابع مربوط به اقدام پژوهی به پژوهشگران کمک می کند تا در انجام تحقیقات و پژوهش های خود تخصص و مهارت لازم را کسب نمایند .در زمینه اقدام پژوهی منابع متعددی به نگارش درآمده است .
گاه بهترین کار مطالعه مقاله های معتبر در این رابطه است.اما براساس تجربه می توان گفت معلمان و دانشجویان در مسیر اقدام پژوهی به منبعی آسان و در عین حال جامع و علمی تحت عنوان «اقدام پژوهی » نیاز دارند .
تاثیر معلم پژوهنده بر اعتلای سطح علمی کشور :
امروزه در پی گسترش روز افزون نظام های آموزشی و ایجاد تغییرات پی در پی در ساختار و برنامه های آموزشی، ضرورت افزایش اثربخشی و کارایی تعلیم و تربیت بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. از یک طرف دگرگونی ها و تحولات بسیار در زمینه های مختلف علوم و تکنولوژی سبب تغییر روش های تدریس و لزوم آشنایی معلمان با فناوری های جدید آموزشی شده است. از طرف دیگر حفظ تداوم کیفیت و اثربخشی تدریس مستلزم شناسایی مشکلات و چالش های پیش رو و پیش بینی نشده است.
هدف تمام برنامه های ضمن خدمت آموزش و پرورش راهنمایی، هدایت و توانمند شدن معلمان در جهت بهبود تدریس است. معلم، حلقه ضعیف فرآیند آموزش و پرورش که مورد بازرسی قرار گیرد نیست بلکه در خط مقدم تعلیم و تربیت قرار دارد و هر اقدامی که بتواند به بهبود و مرمت نقش بی بدیل معلم در فرآیند آموزشی و تربیتی کمک کند(از جمله اقدام پژوهی) گامی بزرگ درپیشبرد اهداف نظام تعلیم و تربیت است.
نقش تعریف شده اقدام پژوهی برای معلمان
اساسی ترین نقش تعریف شده برای معلمان در نظام های آموزشی”یاددهی” می باشد .در واقع موضوع “یاددهی” در فرایند آموزش در چارچوب فعالیتهای معلمان به ظهور می رسد و عمده ترین مفهوم در تعریف نقش معلم به حساب می آید.
درسالهای اخیر محققان حوزه تعلیم و تربیت در راستای موثرتر ساختن فرایند یاددهی وظیفه دیگری برای معلمان ترسیم نموده اند که از آن تحت عنوان”اقدام پژوهی” یاد می شود.
منظور و مقصود اصلی ازاقدام پژوهی نیز شناسایی نقاط ضعف و مشکلات موجود در فرایند فعالیتهای آموزشی، طراحی برنامه مناسب برای مداخله در برنامه های جاری، ارزشیابی بروندادهای آموزشی و توسعه استراتژیهای موثر برای فعالیتهای آتی می باشد.
نقش اساسی و مهم معلمان در نظام تحقیقاتی کشور
حال با توجه به نقش اساسی و مهم معلمان در نظام تحقیقاتی کشور باید گفت که متأسفانه یکی از کلیدی ترین و مهمترین ضعفهای کشور در این واقعیت رخ مینماید که معلمان صرفاً در نقش آموزشی خود تحلیل یافتهاند و محدود شدهاند، حال آن که در جهان امروز منطق آموزش صرف را به هیچ روی نمیتوان به ذهن متبادر ساخت.
پیامدهای اقدام پژوهی از نظر محققان
نتایج پژوهش از بالا یا بیرون به مدرسه و کلاس صادر نمیشود بلکه به همت معلم و همکاران او بدست میآید.
حس تعلق و مشارکت جویی را بین معلمان افزایش میدهد.
فاصله بین نظر و عمل را که مورد انتقاد اکثر صاحب نظران تعلیم و تربیت است از بین می‌برد.
پژوهنده شدن معلمان آنان را به آزادی و استقلال رهنمون میکند.
باعث بالا رفتن پایگاه اجتماعی معلمان و تقویت عزت نفس در آنان میشود.
سبب بهـبود توانـاییها و مهـارتهای معلمان و موجب خودسـازی و خودآموزی معلـمان میشود.
پژوهنده شدن معلم سبب رشد پرسشگری در محیط مدرسه و کلاس میشود.
هنرآموزان و معلمان حرفه ای باور دارند که تدریس یک جریان پژوهشی است و آنها با تفکرمی توانند در فرآیند یاددهی- یادگیری تاثیر گذار باشند و به عنوان یک صاحب نظر اظهار نظر نمایند منظور از معلم پژوهنده، معلمان و دیگر کارکنان آموزش و پرورش که به منظور اثربخش کردن آموزش، مدیریت و بهسازی آن به صورت فردی و گروهی، در پژوهشهای ویژه آموزشی فعالانه مشارکت میکنند تا نتایج حاصل از آن بلافاصله در حل مسائل کلاسهای درسی و مدرسه به کار گیرند و فرایند یادگیری و یاددهی را بهبود بخشند.
هدف از اجرای برنامهی معلم پژوهنده چگونه محقق می شود؟
هدف از اجرای برنامهی معلم پژوهنده، تشویق معلمان به رویکردهای علمی و پژوهشی در حل مسائل کلاس درس و مدرسه است تا از این راه روحیه و بینش علمی در بدنهی آموزش و پرورش سراسر کشور رشد یابد. همچنین ارج نهادن به تجربههای پژوهشی و نو آورانهء معلمان، تقویت خودباوری در آنان و فراهم ساختن زمینههای لازم برای رشد و ارتقای دانش آنان از طریق پژوهش در عمل، از اهداف دیگر طرح معلم پژوهنده است .
چرا اقدام پژوهی در سطوح مختلف آموزشی نیاز است ؟
در سطوح مختلف آموزشی هر فرد به دنبال افزایش و ارتقای برند خودش است. به این معنی که آموزگار یا معاون یا مدیر آموزشگاه هر کدام به نحوی می کوشند که روش های تدریس و تربیتی خود را ثبت نمایند. طوری که این تجربیات در رابطه با تعلیم و تربیت حرفی برای گفتن داشته باشد. قطعا تجربیاتی مفید است که حاصل تلاش عملی معلمان و سایر همکاران فرهنگی است.
مسلما می دانید که از بین تجربیاتی که در جشنواره ها اعلام می گردد ، اقدام پژوهی بیشترین مدلی است که می بایست در عمل اتفاق افتاده باشد. حتی برای این کار از شخص مستندات طلب می کنند. بله در سایر بخشنامه های تجارب برتر و ایده های تحولی و تجارب موفق و برتر مدیران و معاونین تا این حد سختگیری نمی شود. اما در پژوهش در عمل می بایست کاملا عملی و ملموس اجرا شده باشد.
بنا بر این با توجه به حالت عملی اقدام پژوهی ، قطعا می توان آن را تعمیم داد و در سایر تجربیات توسط افراد مختلف به کار گرفته شود. از همین رو ست که این مدل تجربه حاشیه های زیادی دارد و از نظر اهل فن در تمام سطوح آموزشی نیاز است.
چگونه می توان یک اقدام پژوه برتر و خارق العاده شد ؟
یک محقق برتر و اقدام پژوه خارق العاده ، شخصی است که ویژگی های منحصر به فردی دارد. این شخص هرگز اطلاعات دیگران را کپی نمی کند. تجربیات دیگران را به نام خود جا نمی زند. از اقدام پژوهی همکاران نت برداری نمی کند. او هرگز به برتری در جشنواره نمی اندیشد. یک معلم و اقدام پژوه موفق و خارق العاده فقط به فکر انجام پژوهش عملی به منظور کمک به دانش آموزان است. او فقط به بهبودی کلاس و مدرسه اش می اندیشد. برای او تنها چیزی که حائز اهمیت است نتیجه گرفتن از پژوهش در عمل است نه برنده شدن در مسابقه .
از خود می پرسید : مگر چنین شخصی هم وجود دارد ؟ مگر کسی نادان است که به مسابقه فکر نکند و فقط به اعتلای نظام آموزشی فکر کند؟ چطور امکان دارد کسی که پژوهش عملی مبتنی بر بازخورد انجام می دهد در جشنوراه شرکت کند ؟ پاسخ این سولات به یکی دو دهه قبل برمی گردد. آن زمان اصلا اینترنتی به این شکل فعال نبود و در سایت هایی مثل ما نمونه های مختلف اقدام پژوهی گذاشته نمی شد. در آن زمان آنقدر برنده شدن در پژوهش عملی ملاک نبود و کسانی که شرکت می کردند بیشتر تجربیات اعمال شده و نتیجه گرفته شده خودشان را در قالب متنی ساده ارائه می نمودند.آنها اقدام پژوه برتر و خارق العاده بودند.
معلمان می توانند درخصوص پاسخ به مسایلی از قبیل موارد زیر از روش اقدام پژوهی استفاده نمایند.
اصلاح و ارتقاء یادگیری دانش آموزان، ۲. اصلاح و ارتقاء برنامه های تدریس، ۳. انطباق وتدوین استراتژیهای آموزشی برای یاددهی مطالب، ۴. توسعه واصلاح مهارتهای حرفه ای
شرایط لازم برای پژوهشگر شدن معلمان:
برای اینکه معلمان به پژوهش روی آورند لازم است:
آرامش خاطر نسبی داشته باشند و از امکانات پژوهشی مناسب در محیط مدرسه و از آزادی عمل نسبی برخودار باشند و در قید و بندهای ریز و درشت اداری و مدرسه نباشند.
احساس تعهد و تعلق برای اصلاح امور آموزشی تا بدین وسیله به پژوهش روی آورند.
روحیه مشارکت جویی با همکاران و دانش آموزان و دیگر عناصر مؤثر در امر یادگیری داشته باشند.
روحیه نقادی در عین حال انعطافپذیر داشته باشند و پرسشگر باشند.
اطلاعات اولیه لازم را داشته باشند و آگاهی از اصول اولیه پژوهش و دانش تربیتی و رشتههای وابسته داشته باشند و استفاده از یافتههای پژوهشی دیگران، در موقعیتهای آموزشی.
اعتقاد و احترام به دیگران و پذیرش دیدگاههای گوناگون
الگوهای متفاوت درفرآیند اقدام پژوهی : برای فرایند اقدام پژوهی الگوهای متفاوتی ارائه شده است. ولی جنبهی مهمی که تمام آنها اتفاق نظر دارند، عمل کردن در قالب چرخه هاست. استفـاده از چـرخه راهی سودمند برای یـافتههای اقدام پژوهی است. جنبهی اساسی این چرخهها عبارتند از: برنامهریزی، اجرا وجستجو برای یافتن واقعیت.
اقدامپژوهی چهار مرحله دارد :
مرحله اول: تشخیص و برنامهریزی
مرحله دوم: اقدام برای رفع مشکل
مرحله سوم: مشاهده به منظور نمایان کردن میزان تغییرات انجام شده برای رفع مشکل
مرحله چهارم: بازتاب
– نتایج پژوهش از بالا یا بیرون به مدرسه و کلاس صادر نمیشود بلکه به همت معلم و همکاران او بدست میآید.
معلمان پس از فراگیری مفاهیم اقدام پژوهی چه چیزهایی کسب می کنند؟
معلمان و دبیران عزیز همیشه و همواره در طلب تربیت و دانش و ارائه آن به دانش آموزان جانفشانی می کنند. آنان می دانند که شمع محفل دانایانند. معلمان قبل از این مفاهیم نیز دین بزرگی بر ما داشته اند. در واقع این مفاهیم تئوریک تازه باب شده است و سال های قبل اصلا مرسوم نبود. در کل ، آنها پس از فراگیری مفاهیم فوق و به کار گیری آنها از نظر کتابت بسیار قوی تر می گردند. این مفاهیم هم به آنها کمک های شایانی می کند. در وقع به عنوان مثال :
علاوه بر پرداختن به مباحث نظری به طور آسان و صریح مراحل علمی و کاربردی را در کلاس اجرا می کنند.- گام های پژوهش با ذکر موارد و مثال های مرتبط معرفی شده است .
از منابع علمی معتبر و تجربیات دیگر پژوهشگران استفاده می نمایند.
بخش های مربوط به ( متغیر ، فرضیات ، جامعه آماری ، نمونه گیری ، جمع آوری اطلاعات ، و بخش تجزیه و تحلیل در ابعاد آماری ) را در اقدام پژوهی به صورت عملی اجرا می کنند.
با تکیه بر معلومات و تجربیات خود در راستای قدرتمندی و شرکت در جشنوراه های در سطوح بالاتر می کوشند.
معلمان تجربیاتشان را با هم به صورت تئوری هم به اشتراک می گذارند.
از تجربیات همکارانشان و از اقدام پژوهی های آنها در جهت رفع مشکلات کلاسی و مدرسه شان بهره می برند.
اقدام پژوهی در عصر کنونی در سال های اخیر انقلابی عظیم در عرصه تحقیق و پژوهش رخ داده است . شناخت و کاربرد روش های تحقیق پیشرفت بیشتر در این امر را سرعت بخشیده و راه حل های مناسب پیش روی بشریت قرار داده است .مهمترین عامل تسریع این پیشرفت ، ابداع و به کار بردن روش های علمی تحقیق بوده است .از جمله این شیوه ها می توان به شیوه اقدام پژوهی ( پژوهش در عمل ) اشاره نمود .
این تحول عظیم در امر پژوهش حاصل پژوهش های صاحب نظرانی است که با استفاده از اصول علمی ، پژوهش های ارزشمندی را انجام داده اند و به گردآوری منابع مرتبط با این عنوان پرداخته اند .
به طور کل اهداف مطالعه و آموزش اقدام پژوهی شامل موارد زیر مشود :
۱-فراگیری روش بیان و پیگیری مسائل و مشکلات که در محیط پیرامون با آن مواجه هستیم .
۲-کسب مهارت لازم جهت اجرای پروژه های اقدام پژوهی
۳-کسب مهارت لازم در ارائه گزارش اقدام پژوهی.
ادبیات و پیشینه تحقیق در اقدام پژوهی
عرفانی و همکاران در پژوهشی ” نشان دادند که میانگین رتبه کاربرد نظریه های یادگیری، نگرش به نقش شیوه صحیح ارزشیابی، نگرش به استفاده از وسایل آموزشی و کمک آموزشی، انگیزه های کاری معلمان، مدیریت کلاس معلمان درس پژوه از عادی بیشتر است .
عیدی نژاد نشان داد که دورههای آموزش اقدامپژوهی باعث افزایش به کارگیری تفکر انتقادی در معلمان میگردد. همچنین پژوهش ایمان زاده نشان داد که میزان بکارگیری آموختههای کلاسهای اقدام پژوهی در کلاسهای درس توسط معلمان به تفکیک سابقه کار، امکانات و تجهیزات موجود در مدارس، توان علمی مدرسان دوره، جنسیت (زن و مرد) و نحوه ارزیابی از میزان یادگیری معلمان توسط مدرسان دوره متفاوت است.
نتایج پژوهش اسکندری
نتایج پژوهش انجینی اسکندری نشان میدهد که آموزش اقدامپژوهی بر عملکرد آموزشی، پرورشی، پژوهشی، انتشاراتی، خدماتی، رشد حرفهای و ارزشیابی معلمان تأثیر مثبت داشته است. صدیق میرعظیمی در پژوهشی نشان داد که بین گذراندن دورههای آموزشی اقدامپژوهی معلمان پژوهنده و علاقهمندی معلمان نسبت به انجام پژوهش تفاوت معنیداری وجود دارد.
« عبیات » نشان داد که دورههای آموزش اقدام پژوهی توانسته است مشارکت دادن هنرجویان و دانشآموزان در پژوهش وتحقیق را افزایش دهد و سبب کنجکاوی بیشتر آنان شود . "سامانی و همکارانش " نشان دادند که بکارگیری این رویکرد می تواند زمینه ای را برای اصلاح و ارتقاء سطح یادگیری دانش آموزان، برنامه های آموزشی، روش های تدریس، تدوین استراتژی های یادگیری ویاددهی و توسعه مهارت های حرفه ای درهنرآموزان و معلمان مهیا نماید.
" شمس مورکانی " نشان داد که شرکت معلمان در دورههای بازآموزی و ضمن خدمت بـاعث افزایش رغبت و گرایش آنان به فعالیتهای پژوهشی میشود.
کیفیت تدریس و مهارت حرفه ای معلمان
کیفیت تدریس و مهارت حرفه ای معلمان نیاز آشکار جامعه آموزش دهنده کنونی و امروزی ما است. لذا برای برآورده شدن این نیاز بایستی بپذیریم که همواره به تجربه های معلمان نیازمندیم و باید این تجربه ها گردآوری و تدوین و جمع بندی شود و در مقالاتی چاپ گردد مجلات رشد می تواند برا این گونه نوشتارها جایگاه مطلوب و مناسبی باشد به شرط آن که دست اندرکاران مجلات رشد به ویژه مجله رشد هنرآموز و رشد هنرجو در این زمینه اقداماتی را انجام و بستر مناسب تری را فراهم نمایند. به نظر می رسد برای معلمانی که بخواهند در شرایط کنونی درحرفه خویش موفق باشند، به عنوان«پژوهش درعمل» یک رویکرد نوین و کارا است. چرا که به وسیله آن می توانند مشکلات آموزشی خود را چاره جویی کرده و نتایج آن را به عنوان یک تجربه برای همکاران خود که در موقعیتی مشابه قراردارند، ارائه نماید.
فعالیتهای زیادی در زمینه گسترش طرح معلم پژوهنده، از سال ۱۳۷۵ در آموزش و پرورش در حال جریان است. گروهها و بخشهایی در این زمینه در حال فعالیت هستند تا بتوانند فاصله موجود بین تحقیق و عمل را از میان برده و معلمان را در جهت اصلاح و بهبود آموزش، رفع مشکلات تدریس و یادگیری مبتلا به کلاس، توانا و خلاق سازند، برنامه معلم پژوهنده، از لحاظ کمی و کیفی گسترش یافته ولی به جایگاه والای خود دست نیافته است.
مدل مفهومی اقدام پژوهی:
معلمان می کوشند نیازهای متفاوت دانش آموزان را در ارتباط با موفقیت های تحصیلی شان درک کنند و به عنوان یک پژوهشگر در کلاس درس نسبت به روابط میان معلم و دانش آموز، آنچه در کلاس اتفاق می افتد، ارزشیابی فرآیند یاددهی– یادگیری، شناخت بیش تر دانش آموزان و علایق آنها به فهم بیش تری قائل شوند. به علاوه مسئولیت مستقیم ارزشیابی میزان موفقیت دانش آموزان و کیفیت آموزشی خود را برعهده می گیرند و این خود ارزیابی توانایی های معلم را در بهبود فرایندیاددهی– یادگیری تا حدود زیادی بالا می برد. بر اساس آنچه که گفته شد می توان مدل زیر را ارائه و مبنای تحقیق قرار داد:
معلم پژوهنده : افزایش بکارگیری تفکر انتقادی ، افزایش بازده و اطلاعات ، تغییر نگرش و بهسازی روش تدریس ،
افزایش توانایی بکارگیری هنرجویان در امر تعلیم ، علاقه مندی به پژوهش ، افزایش انگیزه برای مطالعه و شرکت در دوره های بازآموزی و ضمن خدمت مدل مفهومی اقدام پژوهی
اقدام پژوهی چه اهدافی را دنبال می کند؟ اقدام پژوهی روش منظم و دقیق برای طرح سوال و جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنهاست که منجر به تولید دانش جدید و ارائه راه حل برای مشکلات با استفاده از مراحل و روش علمی می شود .
می توان گفت اقدام پژوهی عبارت است از :
رسیدگی ، پژوهش ، مطالعه حقیقت و واقعیت ؛
تجسس و جستجوی مجدد ؛
شیوه فکر کردن برای پاسخ به چرایی و چگونگی ؛
شیوه هدفمند و سیستماتیک اطلاعات مشاهده شده برای یافتن پاسخ یا راه حل مناسب ؛
شیوه ای جهت توسعه و آزمایش نظریه های جدید .
اقدام پژوهی به منظور توصیف ، توضیح ، کشف روابط و کنترل پدیده ها انجام می شود .
هدف اولیه شامل روشن کردن مسأله خاصی است که با آن روبه رو شده است و هدف نهایی دستیابی به معلوم کلی و پاسخ به یک سوال یا ارائه راه حل یک مسأله ، رد یا قبول فرضیه و یا گسترش علم می باشد .
ویژگی ها و قواعد اقدام پژوهی چیست ؟ خصوصیات و ویژگی های اقدام پژوهی :
نظم و کنترل ، نوآوری ، عینیت ، تعمیم پذیری ، صبر، جرأت ، دقت ، تخصص ، قاعده تجاهل و رعایت اصل بی طرفی.
نظم و کنترل : معلم پژوهنده یک روش منظم است و محقق از گام های متوالی پیروی می کند که به دنبال هم انجام شده و موجب رسیدن به هدف می شود .
نوآوری و توسعه ای بودن : در معلم پژوهنده باید بر مسائلی تأکید شود که تکراری نباشد و از زاویه ای جدید به مسأله نگریسته شود و انجام آن منجر به توسعه دانش بشر گردد .
عینیت ، واقعی بودن : معلم پژوهنده با پدیده های قابل سنجش و اندازه گیری سرو کار دارد شواهد باید به روش عینی جمع آوری شود .
تعمیم پذیری : معلم پژوهنده باید توانایی تعمیم ( عمومیت بخشیدن ) نتایج از مشاهدات محدود به کل را داشته باشد .
صب : معلم پژوهنده فعالیتی منظم است که باید با صرف زمان کافی انجام شود و با حوصله تک تک مراحل پیگیری و انجام شود .
جرئت : در مواردی ، اجرای یک معلم پژوهنده نیاز به جرأت و شهامت دارد ، زیرا همیشه نتایج حاصل از اقدام پژوهی مورد قبول همگان نیست و مخالفت هایی را به وجود می آورد .
دقت : دقت در انجام اقدام پژوهی موجب می شود که در صورت ایجاد شرایط یکسان قبلی بتوان اقدام پژوهی مشابه انجام داد و نتایج را از جوانب مختلف مورد مقایسه قرار داد .
تخصص : اقدام پژوهی باید از روش های متنوع و گسترده آگاهی داشته باشد و با تسلط بر آنها و استفاده از مهارت خود ، اقدام پژوهی را انجام دهد .
قاعده تجاهل : اقدام پژوه باید ابتدا ذهن خود را از موضوع مورد نظر خالی فرض کند و پیرامون موضوع ، خود را به نادانی بزند ، سپس به پژوهش و تحقیق بپردازد و از هرگونه قضاوت و پیش داوری عجولانه بپرهیزد .
رعایت اصل بی طرفی : هر اقدام پژوه دارای علایق ، نظرات ، آرزوها ، باورها و … خاص خود است . به برخی علاقه مند و نسبت به برخی دیگر بی علاقه و حتی مخالف است . هیچ یک از این موارد در فرِند و ماهیت اقدام پژوهی نباید تأثیر بگذارد
سوالات بسیار مهم در معلم پژوهنده
آیا طرح معلم پژوهنده در تغییر نگرش و بهسازی روش تدریس معلمان، تأثیر دارد؟
آیا طرح معلم پژوهنده باعث افزایش بازده و اطلاعات معلمان میشود؟
آیا طرح معلم پژوهنده بر افزایش به کارگیری تفکر انتقادی در معلمان تأثیر دارد؟
آیا طرح معلم پژوهنده بر افزایش انگیزه معلمان برای مطالعه و شرکت در دورههای بازآموزی و ضمن خدمت تأثیر دارد؟
آیا طرح معلم پژوهنده در علاقهمند کردن معلمان به پژوهش تأثیر دارد؟
آیا طرح معلم پژوهنده منجر به افزایش توانایی معلمان، در به کارگیری دانش آموزان در امر تحقیق میشود؟
ترتیب تاثیر پذیری مولفه ها (تغییر نگرش و بهسازی روش تدریس معلمان، افزایش بازده و اطلاعات معلمان، افزایش بازده و اطلاعات معلمان، افزایش انگیزه معلمان برای مطالعه و شرکت در دورههای بازآموزی و ضمن خدمت، علاقهمند کردن معلمان به پژوهش، افزایش توانایی معلمان در به کارگیری دانش آموزان در امر تحقیق) چگونه است؟
بررسی نرمال بودن داده ها
مولفه ها
تقریب Z آماره کلموگروف اسمیرنوف
مقدار احتمال
تغییر نگرش معلمان و بهسازی روش تدریس
۵۲۸/۱
*۰۱۹/۰
افزایش بازده و اطلاعات معلمان
۵۱۷/۲
**۰۰۰/۰
افزایش به کارگیری تفکر انتقادی در معلمان
۴۹۰/۲
**۰۰۰/۰
افزایش انگیزه معلمان برای مطالعه و شرکت در دوره های بازآموزی و ضمن خدمت
۸۴۷/۱
**۰۰۲/۰
علاقه مند کردن معلمان به پژوهش
۱۹۴/۲
**۰۰۰/۰
افزایش توانایی معلمان، در به کارگیری دانش آموزان در امر تحقیق و آموزش
۶۰۳/۱
*۰۱۲/۰
**P
نتایج آزمون ویلکاکسون تک نمونهای
مولفه ها
مقدار میانه
آماره ویلکاکسون
تقریب Z
معناداری
تغییر نگرش معلمان و بهسازی روش تدریس
۱۰/۴
۱۶۴۹۴/۰
۶۲۲۶/۱۰
**۰۰۰/۰
افزایش بازده و اطلاعات معلمان
۰۰/۴
۱۶۵۰۹/۵
۶۹۰۱/۱۰
**۰۰۰/۰
افزایش به کارگیری تفکر انتقادی در معلمان
۰۰/۴
۱۶۶۹۸/۵
۹۵۱۵/۱۰
**۰۰۰/۰
افزایش انگیزه معلمان برای مطالعه و شرکت در دورههای بازآموزی و ضمن خدمت
۰۰/۴
۱۶۲۳۵/۰
۲۷۲۹/۱۰
**۰۰۰/۰
علاقهمند کردن معلمان به پژوهش
۰۰/۴
۱۶۲۶۸/۰
۳۶۵۴/۱۰
**۰۰۰/۰
افزایش توانایی معلمان، در به کارگیری دانش آموزان در امر تحقیق
۰۸/۴
۱۶۴۱۷/۵
۵۰۳۴/۱۰
**۰۰۰/۰
**P
وزن نسبی و رتبه بندی متغییرهای تحقیق
ردیف
مولفه
وزن
رتبه
۱
تغییر نگرش معلمان و بهسازی روش تدریس
۴۴/۰
۱
۲
افزایش به کارگیری تفکر انتقادی در معلمان
۲۲/۰
۲
۳
افزایش توانایی معلمان، در به کارگیری دانش آموزان در امر تحقیق
۱۱/۰
۳
۴
افزایش انگیزه معلمان برای مطالعه و شرکت در دورههای بازآموزی و ضمن خدمت
۱۰/۰
۴
۵
علاقهمند کردن معلمان
۰۹۸/۰
۵
۶
افزایش بازده و اطلاعات معلمان
۰۲۱/۰
۶
بحث و نتیجه گیری درباره پژوهش در عمل
با نگاهی به نتایج به دست آمده از سوالات این پژوهش مشخص می شود که از دیدگاه معلمان دارای سابقه ی پژوهشی، روش های پژوهشی مورد استفاده ی آن ها بر تغییر نگرش معلمان و بهسازی روش تدریس آنها تأثیر داشته است. یافتههای تحقیق با یافتههای پژوهش عرفانی و همکاران ، سامانی و همکار، همسو میباشد .
با توجه به نتایج تحقیق می توان نتیجه گرفت که روش های پژوهشی مـورد اسـتفاده ی معلمـان بـر کیفیت عملکرد آموزشی آن ها موثر بوده است. بنابراین، معلم یکی از ارکان اصلی نظام آموزش و پرورش محسوب می شود. که نقشی بی بدیل در تحقق اهداف این نظام دارد. معلمان متخصص، پویا با انگیزه و علاقمند در تحقق اهداف آموزشی نقـش به سزایی دارند. یکی از روش های که می تواند به اعتلای این نقشی آفرینی کمک کند مشارکت هـر چـه بیـشتر معلمـان در کـل فرایند آموزش می باشد و تحقیق ابزاری است که امکان مشارکت را حتی تا سطوح بالای تصمیم سازی مقدور می سازد.
پیشنهاد می شود ساز وکارهـای قانونی و اجرایی لازم برای مشارکت خانواده ها در پژوهش های معلمان طراحی گردد. از نظر معلمان، طرح معلم پژوهنده باعث افزایش بازده و اطلاعات معلمان میشود. یافتههای تحقیق با یافتههای تحقیق اسکندری، همسو بوده است.
پیشنهاد می شود با طراحی دوره ها و کارگـاه هـای آموزشـی، روش هـای پـژوهش بـه شـیوه ی کاربردی به معلمان آموزش داده شود، همچنین از معلمان دارای سـابقه ی پژوهـشی بـرای اجـرای کارگـاه هایی در مورد چگونگی پژوهش و استفاده از نتایج آن در فرایند آموزش استفاده شود. و نیز بـانکی از گزارش های یافته های پژوهشی معلمان تأسیس گردد تا امکان بهره برداری از این تجـارب بـرای سـایر همکـاران نیـز فراهم گردد. پیشنهاد میشود با فراهم کردن شرایط مساعد برای تشکیل این دورهها، زمینه ی انتقاد از شرایط فعلی و نقد نقاط ضعف برای تمامی معلمان ایجاد گشته تا از این طریق با رفع نواقص و معایب، زمینهی ارتقاء، رشد و بالندگی برای همه فراهم گردد. از نظر معلمان مجری طرح معلم پژوهنده بر افزایش انگیزه معلمان برای مطالعه و شرکت در دورههای بازآموزی و ضمن خدمت تأثیر دارد.
توجه به روش های پژوهشی : با توجه به این که روش های پژوهشی مورد استفاده معلمان در بهره گیری از انـواع فرصـت هـای یـادگیری و ابزار و وسایل متفاوت و متنوع در فرایند آموزش موثر بود است، پیشنهاد می شود که نتایج چنین پـژوهش هـایی محتـوای دوره های آموزش های ضمن خدمت معلمان استفاده شـود. همچنین بخشی از ساعات موظف معلمان به فعالیتهای اقدامپژوهی اختصاص یابد. پیشنهاد میشود با افـزایش این دورهها، زمینه آموزشهای مکمل و همچنین زمینهی افزایش خبرگی حرفهای و تخصصی برای معلمان بیش از پیش فراهم گردد. پیشنهاد میشود که وزارت آموزش و پرورش با همکاری نهادها و سازمانهای ذیربط برای طراحی و برگزاری پروژهها و برنامههایی در خصوص دوره های آموزش اقدام پژوهی برای معلمان و کادر آموزشی و پرورشی و نیز دانش آموزان اقدام کنند.
پیشنهادات معلم پژوهنده : با توجه به این که روش های پژوهشی مورد استفاده معلمان در شناسایی روش مناسب آموزشی موثر بوده است، پیشنهاد مـی گـردد شـرایط لازم برای نهادینه کردن فرهنگ پژوهش معلم در قالب برنامه جامع و مدون فراهم گردد تـا از ایـن طریـق روش هـای آموزشـی اثربخش تر شوند. بـا در اختیـار قـرار دادن مجـلات پژوهشی و کتاب های روش تحقیق زمینه های لازم برای ایجاد جو علمی و تحقیقاتی در مدارس فراهم گردد. از نظر معلمان، طرح معلم پژوهنده منجر به افزایش توانایی معلمان در به کارگیری دانشآموزان در امر تحقیق میشود.
مشارکت دانش آموزان : با توجه به اهمیت مشارکت دانش آموزان در فرایند آموزش و تاکید نظریه های جدید روانشناسی یادگیری و آموزش بر این موضوع، پیشنهاد می شود مسئولان نظام آموزشی ساز و کارهای لازم برای انجام پژوهش توسط معلمان را ایجـاد نماینـد تـا بدین وسـیله بسترهای مورد نیاز برای مشارکت هر چه بیشتر دانش آموزان در امر آموزش فراهم شود، با توجه به نقش برقراری رابطه ی سازنده بین دانش آموز و معلم در فرایند یاددهی- یادگیری پیشنهاد می شود شـرایط مـورد نیـاز برای چنین رابطه ای فراهم گردد. بدین وسیله می توان سایر معلمان را بـه انجـام پـژوهش و اسـتفاده از نتـایج آن در زمینـه ی رابطه ی سازنده با دانش آموزان تشویق و ترغیب کرد. و در نهایت از دیدگاه معلمان مجری، طرح معلم پژوهنده بیشترین تاثیر را به ترتیب، بر تغییر نگرش معلمان و بهسازی روش تدریس، افزایش به کارگیری تفکر انتقادی در معلمان، افزایش توانایی معلمان در به کارگیری دانش آموزان در امر تحقیق، افزایش انگیزه معلمان برای مطالعه و شرکت در دورههای بازآموزی و ضمن خدمت، علاقهمند کردن معلمان، افزایش بازده و اطلاعات معلمان داشته است.
برخی از ویژگیهای فرایند اقدام پژوهی عبارت است از:
تعهد نسبت به بهبود امور آموزشی: اقدام پژوهی نوعی مداخله در کار شخص ، با هدف بهبود آن است . این اقدام امری اتفاقی و خود به خودی نیست ، بلکه از آن دسته ارزش های آموزشی اخذ شده است که باید کشف و از آن ها دفاع شود.
اقدام پژوهی، گونه ای عمل پژوهشی است که همه امور دنیا را کامل نمیدانند و در آن اعتقاد بر این است که باید درباره ارزش های حرفه ای گفت وگو کرد.
نوع ویژه ای از پرسش پژوهشی: پرسش های ویژه ای که اقدام پژوه مطرح می کند عبارتند از:
من چگونه می توانم ………..
…………. کار شخصی ام
…………. درکم نسبت به کار
…………. موقعیت آموزشی وسیع تری را بهبود ببخشم ؟
اطلاع از این نکته حائز اهمیت است که پرسش های پژوهشی خاص ، و فرضیه ها به طرح های پژوهشی ویژه ای می انجامند.
در حالی که بسیاری از این طرح ها برای اقدام پژوهی مناسب نیستند.
پایش و کنترل نظام دار برای تولید داده های معتبر:
یکی از برون دادهای مهم اقدام پژوهی می تواند تغییر درک شما نسبت به کار حرفه ای تان باشد. لازم است با توصیف آنکه تفکر شما در طول زمان چگونه تغییر یافته و با تشریح نحوه ی بروز این تغییرات در نتیجه مطالعه ی اقدامات شخصی بتوانید نشان دهید که این امر چگونه روی داده است . نظام دار بودن گردآوری شواهد در جنبه های مختلفی از فرایند اقدام پژوهی حائز اهمیت است . بخشی از نظام دار بودن ، شامل گردآوری داده ها به نحوی است که هرکجا با ارزشیابی از اقدامات خود بینش های جدیدی نسبت به کارتان دست یافتید بتوانید به آن شواهد اشاره کنید. نظام دار بودن بدین معناست که گردآوری داده ها امری تصادفی نیست ، بلکه باید مرتبط با قسمتی از طرح قبلی انجام گیرد. داده ها باید تا حد ممکن جامع باشند، زیرا بسیاری از بینش های مهم بعد از اینکه واقعه ای اتفاق می افتد بروز میکنند؛ یعنی وقتی که پس از گردآوری کامل داده ها می کوشید تا به برداشتی درباره آن ها نایل آیید، ممکن است به بینش تازه و مهمی دست بیابید.
توصیف های موثق و صحیح درباره ی اقدام پژوهی :
پایش و کنترل بر اقدام باید به تولید داده هایی منجر شود که برای توصیف صحیح آن سودمند باشد. بسیاری از اقدام پژوهان با تلفیق ((تفسیر)) داده ها با ((توصیف )) آن ها از میزان صحت گزارش های خود می خواهند.
تبیین کردن اقدام پژوهی :
بهترین هنگام برای تبیین کردن اقدامات ، پس از توصیف دقیق آن ها است . تبیین کردن اقدام می تواند
شامل موارد زیر باشد:
مشخص ساختن معانی ممکن
نظریه پردازی
الگوسازی
پیوند زدن اقدام با کارهای دیگر
توصیفی انتقادی از اقدام
راهبردهایی وجود دارند که می توان از آن ها برای تبیین کردن اقدام یاری گرفت . اگرچه در اقدام پژوهی معمولاً به آزمون فرضیه ها نمی پردازیم ، بلکه برای تصمیم به اقدام در یک موقعیت معین از الگوهای از پیش تعیین شده استفاده می کنیم ، اما مطالعه ی پیشینه ی پژوهش های انجام شده در زمینه ی اقدام مورد نظر برای ارائه تفسیرهایی درباره ی آن کمک بزرگی به شمار می آید. به رغم آنکه گرفتن موضعی انتقادی درباره ی اقدام خود و پیامدهای آن کاری دشوار است ، داشتن چنین موضعی به منظور تبیینی مفید و موثر، کاملاً اهمیت دارد. برای آن که تصویری غیرسوگیرانه از اقدام پژوهی و پیامدهای آن داشته باشید، باید از وجود دیگران نیز برای بررسی تفسیرهای خود سود جویید. هرگاه برای توصیف صحیح اقدام خود، داده های مناسبی در اختیار داشتید، میتوان گفت که وسیله ای برای سهیم ساختن دیگران در اقدام در دست دارید که از طریق آن میتوانید داده ها را به بحث بگذارید و تحلیل کنید. در این مورد به ویژه ضبط ویدیویی کلاس یا کارگاه می تواند مفید باشد.
با ارائه ی توصیفی صحیح از اقدام که بر داده های ویژه ای استوار باشد میتوان به تبیین برخی از بخش های اقدام پژوهی کمک بزرگی کرد.
استفاده از خوداندیشی: ماری مک کارتی نویسنده ی کتاب ((گفت وگویی با خودم )) فرایند خوداندیشی را در قالب اقدام نشان می دهد. او میگوید شما میتوانید از این شیوه اقدام پژوهی در سراسر عمرتان بهره ببرید. اقدام پژوهی ، تفحصی کاملاً منطقی در اعمال خودتان است که طی آن یکسره به خود میگویید: من دارم چه کار میکنم ؟چرا دوست دارم این کار را انجام بدهم ؟ چگونه میتوانم این کار را بهبود ببخشم ؟(مک کارتی،۴٩:١٩٩۴).
استفاده از حکایت و داستان : راه دیگری برای ارائه یافته های اقدام پژوهی استفاده از داستان است . از آنجا که داستان ها مشوق ارائه ی تفسیرهای متنوع و بدیع هستند، برای نویسندگان و خواننده هایشان زاینده و مولد هستند.
استفاده از ترسیم : برخی اقدام پژوهان برای خود، تجسم های ذهنی منحصر به فردی به وجود آورده و آن ها را ترسیم کرده اند تا به درک و فهم تغییراتی که در نتیجه اقدام پژوهی در آن ها پدید آمده ، یاری برساند.
ارزیابی اعتبار داعیه های حاصل از نتایج پژوهش :
در اقدام پژوهی اشتراک معنادار تجربه های شخصی با تجربه دیگران ، مبنای خوبی برای اعتبار به حساب میآیند. این کار در چند سطح روی میدهد:
– اعتبار اقدام پژوهی در درجه ی اول به پذیرفتن آن نوع تبیینی بستگی دارد که افراد درباره کار خود به عمل آورده اند. به عبارت دیگر، به نوعی خود اعتبارگذاری.
– سطح دوم هنگامی است که همکاران ، یعنی کسانی که با زمینه ای که در آن عمل کرده ایم آشنا هستند، میتوانند از طریق شواهدی که برای درک ادعای خود تدارک دیده اند به طور نیابتی به تعیین اعتبار آن ها بپردازند.
– سطح سوم این است که بتوانیم حقیقتی را که ادعای کشف آن را داریم در اختیار همگان قرار دهیم و کسانی را که ممکن است نسبت به آن غریبه باشند متقاعد سازیم . تعیین اعتبار میتواند بخشی از فرایند تکوین اقدام پژوهی باشد. این نکته به ویژه وقتی به وضوح مصداق دارد که آن را بخشی از فرآیند انتقادی و خوداندیشانه محسوب کنیم . در واقع ، وقتی اقدام پژوهان کار خود را با همکاران ، دوستان منتقد و دانشجویان به بحث میگذارند، در حال تبیین اعتبار پژوهش خود هستند. به علاوه ، اعتبارگذاری میتواند به طور رسمیتری صورت بگیرد و بخشی از فرایند پایانی قلمداد میشود. افزون بر آن میتوان از طریق ارائه ی مقاله در یک همایش یا انتشار پژوهش در نشریه ای علمی ، بر میزان رسمیت آن بیش از پیش افزود.
عمومیت بخشیدن به نتایج : همگانی کردن پژوهش بهترین راه اعتبارگذاری به آن است . عمومیت بخشیدن به نتایج نشان میدهد که دلیلی برای مخفی کاری ندارید و علاقه مندید که دیگران در آنچه روی داده مداخله کنند تا شما را در پیش بردن اندیشه تان یاری دهند. شما از طریق گوش دادن به پرسش های کسانی که بیرون از پژوهش اند میتوانید مطالب بسیاری بیاموزید. این پرسش ها، چه بسا به تقویت باورتان نسبت به ادعاهایی که مطرح کرده اید بینجامد و به جست وجوی شواهد بهتری برای اقناع دیگران در آن زمینه منتهی شود. شاید پرسش ها شما را به سوی اصلاح ادعاهایتان هدایت کند، زیرا شما را قادر می سازد تا شکاف های موجود در مباحثتان راتشخیص دهید، شکاف هایی که قبلاً متوجه آن ها نشده بودید.
عمومیت بخشیدن به نتایج ، مهیج ترین بخش اقدام پژوهی است . زیرا معمولاً درمیابیم که بسیاری از مردم در مسائلی که ما داریم شریک اند و ما با نیرویی که از دوستیهای پژوهشی جدیدمان کسب میکنیم و روح تازه ای که به خاطر ایده ها و مهارت های نو در ما دمیده میشود قادر به پیشروی و ادامه کار خواهیم بود.(مک نیف و همکاران ، ترجمه آهنچیان ، ١٣٨٢).
منابع و ماخذ References:
Dick, B, “Action Learning And Action Research (Online) “. ۱۹۹۷. Available At Http://Www.Scu.Edu .Au/Schools/Gcm/Ar/Arp/Actlearn.Html
چایپی، پریچهر ؛گویا، زهرا ؛ مرتاضی مهربانی؛ نرگس، ساکی، رضا، “ارزیابی میزان تحقق اهداف برنامه ی معلم پژوهنده“، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره،۸۵، ۱۳۸۳.
مهرمحمدی، محمود،”اقدام پژوهی راهبردی برای بهبود تدریس و آموزش“، پژوهشکده ی تعلیم و تربیت،۱۳۸۳.
شارع پور، محمود، (۱۳۸۶).جامعه شناسی آموزش وپرورش. انتشارات سمت.
قاسمی پویا، اقبال، ” پژوهشنامه آموزشی“. اولین ویژه نامه ی معلم پژوهنده. پژوهشکده ی تعلیم و تربیت،۱۳۷۹.
مهرمحمدی، محمود، (۱۳۷۹) . جستارهایی درپژوهش درقلمروآموزش وپرورش. تهران : پژوهشکده تعلیم وتربیت
حسن زاده،رمضان؛ نجفی،حبیب الله؛آزادی،عبدالله، “عوامل بازدارنده مشارکت معلمان در طرح معلم پژوهنده، چالش جدید در حوزه مدیریت و پژوهش“، فصلنامه ی اندیشه های تازه درعلوم تربیتی،(۱)۱۳۸۵،۳.
Ary, D; Jacobs, L, C; Razavieh, A; Sorensen, C,” Introduction To Research In Education. Seventh Edition“. Thomson Wadsworth. Belmont, (2006).
عرفانی، نصراله ؛ شبیری، سیدمحمد ؛ صحابت انور ، سعید ؛ مشایخی، مصطفی،”اثربخشی دوره های آموزش درس پژوهی بردانش و مهارت تدریس معلمان دوره ابتدایی“، پژوهش دربرنامه ریزی درسی. سال سیزدهم، دوره دوم، شماره۲۱، ۱۳۹۵.
10 . سعیدی نژاد، محبوبه، “بررسی میزان اثر بخشی دورههای آموزش اقدام پژوهی بر روی عملکرد معلمان شهرستان قرچک“. پایان نامه: (کارشناسی ارشد) دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرمسار، دانشکده علوم تربیتی، ۱۳۹۱.
سایت اقدام پژوهی
ایمان زاده، شهرام ،” بررسی میزان بکارگیری آموختههای کلاسهای اقدام پژوهی از سوی دبیران متوسطه شهرستان خدا آفرین در سال تحصیلی ۹۱-۹۰“، پایان نامه (کارشناسی ارشد) دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرند، دانشکده علوم تربیتی،۱۳۹۱.
اسکندری، پویا، “تاثیرآموزش اقدام پژوهی برعملکرد معلمان ازدیدگاه مدیران مدارس ابتدایی دخترانه شهرتهران درسال تحصیلی۹۰-۸۹ “. پایان نامه (کارشناسی ارشد)،دانشگاه آزاداسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده روانشناسی وعلوم اجتماعی،گروه علوم تربیتی،۱۳۹۰.
صدیق میرعظیمی، سکینه، “بررسی تأثیر دورههای آموزشی اقدامپژوهی (معلم پژوهنده) بر رویکرد معلمان به پژوهش“. پایان نامه (کارشناسی ارشد): تحقیقات آموزشی. دانشگاه آزاد اسلامی (رودهن). دانشکده روانشناسی و علوم‌تربیتی، ۱۳۸۵.
عبیات، محمد،” بررسی میزان اثربخشی دورههای آموزش اقدامپژوهی از دیدگاه دبیران دبیرستانهای شهرستان اهواز“، پایان نامه (کارشناسی ارشد): برنامهریزی درسی، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۸۵.
سامانی ، سیامک ؛ اردلان ، الهام ، “اقدام پژوهی: رویکردی نوین به نقش معلم در آموزش”، همایش نوآوری در برنامه های درسی دوره ابتدایی،۱۳۸۵.
شمس مورکانی، غلامرضا، “بررسی علل عدم علاقه معلمان منطقه زرین شهر به فعالیت های پژوهشی“، سایت وزارت آموزش و پرورش اصفهان، ۱۳۸۰ .
فرم تدوین درخواست اختصاصی مشاوره و راهنمایی اقدام پژوهی مهندس امیر انجینی :دوستان و همراهان عزیز در صورت داشتن هرگونه درخواست اختصاصی تجربیات برتر سنجش و ارزشیابی می توانید فرم زیر را پر کرده و با ما تماس بگیرید.
Top of Form
مهندس امیر انجینی هنرستان باهنر تبریز پاییز 1402
فهرست مطالب
چکیده = خلاصه
نکات کلیدی :
مقدمه
بیان مسئله
تعریف تمرکز حواس :
ارائه اطلاعات ( شواهد 1 )
مشاهده
بررسی موارد و موضوعاتی که سبب حواس پرتی هنرجویان می شود.
مصاحبه با اولیاء و والدین
مصاحبه با عوامل اجرایی مدرسه + معاون فنی ، معاون آموزشی ، استادکاران ، مدیر